|
Smatra se da Priboj postoji još mnogo pre 1418. godine kada se pominje prvi put u istoriji i kada ga je osvojio Isak-beg.Kasnije se pominje u Povelji kralja Fridriha III iz 1448. godine, zatim 1463. godine u jednom putopisu pominje se Priboj u nahiji Dobrun, a drugi put 1485. kao sedište istoimene nahije. Potpunije podatke o Priboju, kao gradu, dali su Benedikt Kuripešić, slovenački putopisac koji je prolazio kroz Priboj 1530. godine, i Evlija Čelebija koji je boravio u Priboju 1662.godine. |
|
Povoljan strateški položaj donosio je Priboju brz privredni razvoj, ali i velika rušenja i razaranja: rušen je u vreme turskih osvajanja, rušili su ga Austrijanci u XVII veku, goreo je 1809.godine, a stradao je u vreme Balkanskih ratova, zatim u Prvom i Drugom svetskom ratu. Iako prošlost Priboja nije dovoljno isrtažena, zna se da na ovom prostoru odvijao veoma intenzivan privredni i kulturni život. Nedaleko od Priboja, u naselju Jarmovac, nalazio se praistorijski rudnik bakra, jedan od retkih južno od Save i Dunava. Dokaz za ovo su i još postojeća rudarska okna, za koje pisani izvori a i predanje govore, da je tu, još za vreme Rimljana, a naročito za vreme Nemanjića kopana i topljena bakrena ruda. Rudarsko okno, unutra sa zidovima prepunim šalitre, koji nisu ni vekovi ni milenijumi zatvorili dokazuje praistorijsko postojanje. Rudarski čekić, pronađen baš ovde i još neki znaci govore da je tu postojao jedan od svega nekoliko rudnika samorodnog bakra, otkrivenih do danas u Srbiji. Manastir Banja, zadužbina Nemanjića, za koji se ne zna tačno vreme nastaka, ali se zna da je nastao sigurno pre XII veka, jedan od najstarijih i najvažnijih srpskih manastira, ne samo u ovom delu Srbije nego uopšte. Smatra se da je ga podigao Uroš I na mestu pored nekadašnje crkvice Svetog Ilije i dao mu ime Manastir Svetog Nikole, jer je on verovao u ovog sveca i smatrao da mu je zahvaljujući njemu i toploj banjskoj vodi vraćeno zdravlje. Inače manastir kao crkva svetog Nikole u Dabru, kako se nekada nazivao ovaj kraj, prvi put se pominje u studeničkom tipiku, koga je napisao Sveti Sava od 1207-1215. godine. Na Studeničkom saboru 1219. godine kada je osnovao srpsku samostalnu crkvu, ovaj manastir je proglašen za četvrto eparhijsko sedište i postao je centar cele Dabarske eparhije na čelu sa episkopom Hristoforom iz Hilandara, sabratom Svetog Save. Manastir je bivao rušen i spaljivan do temelja u nekoliko navrata, ali je ipak zadržao svoj prvobitni oblik, kako smatraju stučnjaci. Ovaj manastir je bogat vrlo lepim ikonama, dragocenostima, značajnim natpisima i ima zanimljivu arhitekturu pa bi ga zbog toga vredelo posetiti. Istorijski je interesantan i manastir Orahovica u Mažićima kod Priboja. Njegovu izgradnju je započeo kralj Milutin obnovom crkve svetog mučenika Georgija. Manasitr je u svojim putopisima opisao i Evlija Čelebija diveći se njegovom bogatstvu i veličini. Manasir je više puta rušen i obnavljan, a nakon spaljivanja 1743. godine opusteo je. Zavičajni muzej Priboj je 1999. godine započeo radove na njegovoj obnovi. Nedaleko od Priboja, na oko 5 km, nalazi se Pribojska Banja, poznata po lekovitosti termomineralnih izvora još iz rimskog doba. Njeno ekološko bogatstvo, njen prirodni, otkriveni i neotkriveni, a za ljudski život, neophodan, potencijal, a posebnu izuzetnu lekovitost terba bolje prikazati i izvući iz anonimnosti, i svrstati je među znamenitosti Srbije i srpskog naroda. U zemlji ispod banje i njene šire okoline, leži ogromna prirodna akumulacija čiste hladne vode (Murteničko jezero). Takođe, ispod te akumulacije, na preko 900 km2, leži jezero tople vode, temperature oko 60°C. Inače termalni centar je smesten na samom izvorištu banjskog potoka "jaza", koji snagom preko 43 l/sec izbija iz male pećine, a temperatura vode na izvoru je oko 38°C. Jedna od prvih analiza je vršena 1878. godine u Beču i od tada se ubraja u vrhunske svetske termalne izvore. Banja je imala važan geostrateški položaj i svojim znamenitostima, predstavljala mnogo više u Staroj Srbiji, nego sto je to danas slučaj. U selu Krajčinovići, nalazi se stara crkvica koju je nad grobom svoje majke podigao Mehmed-paša Sokolović. U okolini ovog sela su prilikom novijih iskopavanja pronađeni predmeti materijalne kulture iz helenističkog i keltskog doba.
Svoj procvat i burni privredni razvoj Priboj je doživeo tek posle Drugog svetskog rata. Tada je izgrađen čitav jedan novi grad sa jakom indusrijom koji je tada možda posle Užica, u našem kraju, bio najjači industrijski centar.Tada je podignuto više škola osnovnih i srednjih, jedno vreme je postojala i viša škola, drugih obrazovnih i zdravstvenih ustanova, ugostiteljskih objekata , stanova u društvenom i privatnom sektoru itd. Priboj je poznat i izvan granica naše zemlje zahvaljujući autobusima i kamionima Fabrike automobila FAP, izgrađene 1953. godine. Međunarodne sankcije i ekonomska kriza zaustavile su saradnju sa vodećim svetskim firmama u automobilskoj industriji, pre svih "Mercedesom". Uz FAP se razvijao i industrijski kompleks "Poliester" koji proizvodi predmete od plastičnih masa i delove za automobile. Hemijska industrija "Epoxid" uspela je i u godinama krize da sacuva solidnu poziciju na tržištu. Bez obzira na lošu situaciju, u poslednjih nekoliko godina su izgrađeni značajni objekti za grad kao što su sportska dvorana, novi most i dr. A u izgradnji je i nova crkva koja se nalazi u samom centru grada i to je prva crkva koja je izgrađena u novom delu Priboja. U Priboju je u nekom skorijem periodu otvoreno nekoliko novih ugostiteljskih obejekata u kojima se zabavljaju ne samo mladi iz Priboja nego ovde dolaze i Prijepoljci, Novo Varošani i mladi iz Republike Srpske. Sport u Priboju je uglavnom vezan za Rukometni klub Epoxid, koji je bio prvoligaš, zatim je značajan i Fudbalski klub FAP, kao odbojkaški i košarkaški klub. Atletičari pribojskog kluba su učestvovali na mnogim našim i internacionalnim takmičenjima, na kojima su ostvarivali značajne rezultate. Šahisti kluba iz Priboja su takođe učestvovali na domaćim i na svetskim takmičenjima i neki od naših šahista su dobijali zlatne medalje. Kulturna dešavanja u Priboju poslednjih godina su malo umanjena, ali moraju se pomenuti Limske Večeri poezije koje su prerasle u manifestaciju. U organizaciji galerije Spirala, koja je počela sa radom pre nekoliko godina, održane su brojne izložbe, kao i samostalne izložbe koje se održavaju već duži niz godina u organizaciji Doma Kulture. Završen je i obnovljen zavičajni muzej za koji se smatra da na našim prostorima ima veoma velike arheološke, istorijske a pre svega etografske vrednosti, bitne kako za naš narod tako i za našu kulturu. Tekst pripremio: Bojan Kaserić |
||
|
