U osvitu 17. veka osnovana je pri manastiru Hristovog Vaznesenja u Rači prepisivačka radionica. Radila je u njegovoj kaludjerskoj isposnici (skitu) Svetog Djordja u Banji.

Stihologija Kiprijana Račanina

U malim polumračnim ćelijama oko crkvice Svetog Djordja, daleko od sveta, "u mukloj tišini" i nemirnom dobu, živeli su u samoodricanju kaludjeri, podvižnici duha. Provodili su vreme u isposničkom životu, radu, molitvi, razmišljanju, "radosnoj askezi", a njihova jedina veza sa svetom svodila se na istrajno i nadahnuto prepisivanje crkvenih knjiga. Pri tome, oni se nisu obazirali na tokove vremena, jer se u monaškim isposnicama na neki način "izjednačuje postojanje i nepostojanje".

Vreme je brisalo tragove Račanske prepisivačke škole, rušilo kamene zidove isposnica u Banji. A vredni monasi pisari ostavili su, danas retke, bogoslužbene knjige i na njihovim marginama samo imena sa naglašenim atributom - Račani.

"Stari srpski zapisi i natpisi", koje je kodifikovao Ljubomir Stojanović, otkrivaju kolektivno istorijsko pamćenje o manastiru Rači i njegovoj prepisivačkoj školi. Sa sigurnošću se može tvrditi da je ovaj skriptorij počeo da radi prvih godina 17. veka i trajao do Velike seobe 1690. godine. Do sada poznata traganja i istraživanja otkrila su u tami zaboravljenog pamćenja oko četrdeset zapisa i petnaest prepisanih bogoslužbenih knjiga u manastiru Hristovog Vaznesenja u Rači i njegovom skitu Svetog Djordja u Banji.

Danas poznati prepisivači u Rači, do Velike seobe, bili su Kirijak i Hristofor, a od Visariona je ostala jedna knjiga. U zapisima se pominju i Simeon, Teodor, Silvestar, Prohor, Arsenije, Isak, Josif i drugi. O književnoj delatnosti Račana posle Velike seobe svedoče sačuvane knjige i zapisi u njima. U Ugarskoj, u novoj sredini, na prepisivanju a i pisanju knjiga radili su Kiprijan, Jerotej, Maksim i Grigorije. Najpoznatiji je Kiprijanov učenik Gavril Stefanović Venclović, "najveći besednik srpske književnosti 18. veka", jedan od najistaknutijih pisaca srpskog baroka.

Službenik, prepisao Hristofor Račanin 1670/80. godine

Račanski rukopisi vremenom su razneseni i po srpskoj zemlji i po inostranstvu, a i fizički su uništavani. Sačuvane knjige vrednih i "trudoljubivih" Račana danas se mogu naći u više rukopisnih zbirki: u Beogradu, Novom Sadu, Sentandreji, Beočinu, Pljevljima, Cetinju, Pragu, Zagrebu, Cavtatu i Bolonji. Skoro celokupno njihovo delo i danas je ostalo samo u rukopisu. Iz knjiga račanskih, poznatih nauci, objavljivani su uglavnom zapisi i reprodukcije nekih strana ili ukrasa.